To dzięki normalizacji każdy kierowca może znaleźć w każdym samochodzie pedały hamulca, sprzęgła i gazu w tym samym miejscu; dzięki normalizacji każdy dyrygent może współpracować z każdą orkiestrą, wiedząc, w którą stronę ma zwrócić batutę, aby właściwie zabrzmiały woliny i basy; to normalizacja sprawia, ze można wkręcić każdą żarówkę w każdą oprawkę, niezależnie od tego, gdzie i przez kogo oprawka czy żarówka zostały wyprodukowane. To właśnie brak normalizacji powoduje, że nie pasują wtyczki do gniazdek nie tylko na różnych kontynentach, ale też w sąsiednich krajach. To właśnie jest normalizacja lub jej brak.
Normalizacja to sztuka jednania wielkości. To umiejętność poszukiwania kompromisu – dobrego kompromisu, który daje uczestnikom tego procesu rozwiązania może nie zachwycające dla każdego z osobna, ale pozwalające na zaakceptowanie wyników przez wszystkich. Normalizacja jest więc umiejętnością widzenia nie tylko własnych potrzeb, ale także postrzegania potrzeb innych.
Różna była rola norm kiedyś i teraz. Przez kilkadziesiąt ostatnich lat Polskie Normy i normy branżowe były normami państwowymi – pełniły więc rolę przepisów, a normy zakładowe musiały być zgodne z normami wyższego rzędu. Normalizacja była więc od góry do dołu organizowana, zarządzana, finansowana i nakazywana przez państwo.
Byłoby zbędną przesadą twierdzenie, ze normy takie nie odegrały swojej roli w gospodarce, ze nie miały swojego wpływu na porządkowanie, jednoznaczność i jednolitość. Nie były one jednak wyrazem wspólnego stanowiska producentów i użytkowników – były przejawem decyzji władzy lub po prostu wyrazem poglądów urzędnika normalizacji, który przedstawiał normę do akceptacji przez stosowną władzę.
Normalizacja na świecie, a dzisiaj także w Polsce, jest inna. Zmienił się sposób przygotowywania norm. Są one opracowywane prze gremia przedstawicielskie, grupy robocze lub komitety techniczne w organizacjach międzynarodowych i regionalnych, przez Normalizacyjne Komisje Problemowe (NKP) w Polsce. Gremia te mają głos decydujący w kwestiach związanych z treścią normy. Nikt, żaden organ władzy, a nawet nadrzędny organ polskiej normalizacji – Polski Komitet Normalizacyjny – nie ma prawa zmienić decyzji Komisji. Same Komisje muszą jednak zapewni uzyskanie konsensu, zarówno w skali Komisji jak i w skali kraju. Ten pierwszy jest osiągany na posiedzeniach Komisji, w drodze dyskusji i uzgodnień. Ten drugi – poprzez poddawanie projektu normy ankiecie adresowanej i powszechnej.
Zmienił się również sposób stosowania norm. Stosowanie norm jest dobrowolne – a dobrowolność daje możliwość wykorzystywania zawartych w normie optymalnych rozwiązań oraz sformalizowanych kanonów i reguł, przy równoczesnej swobodzie podejmowania decyzji – czy i jak z tych rozwiązań, kanonów i reguł korzystać.
A normy zakładowe? Normy zakładowe mogą obecnie być takie, jakie są potrzebne przedsiębiorstwu. Mogą być zgodne lub niezgodne z normami międzynarodowymi, regionalnymi lub krajowymi – są po prostu ofertą przedsiębiorstwa. Ich treść jest kształtowana jedynie przez rynek oraz przez decyzje dyrektora lub organu zarządzającego przedsiębiorstwem.
Normy zakładowe pozostały natomiast obowiązujące, ale nie wynika to z jakichkolwiek przepisów, a jedynie z czystej logiki. Mało logicznym wydaje się bowiem opracowywanie – kosztowne i pracochłonne – norm zakładowych i nadanie im statusu dokumentów nieobowiązujących. Normy zakładowe to przecież nic innego jak swoisty „kodeks dobrej roboty” przedsiębiorstwa.
Normy są dobrowolnymi regułami postępowania uzgodnionymi w otwarty i przejrzysty sposób przez wszystkich zainteresowanych. Pomimo, że normy przedstawiają w krajach UE najwyższej rangi uznane reguły techniczne, to stosowanie ich jest w zasadzie dobrowolne. Liberalizują handel, pobudzają rozwój rynku, chronią obywateli – zarówno producentów, jak i konsumentów, a przede wszystkim wzmacniają konkurencyjność.
Od 1 stycznia 2004 r. Polska uzyskała pełne członkostwo w europejskich organizacjach normalizacyjnych CEN i CENELEC. Ramy nowego modelu tej działalności, zbliżonego do przyjętego w krajach członkowskich CEN i CENELECokreśla ustawa o normalizacji z dnia 12.09.2002 r. (Dz. U. nr 169, poz. 1386.)
Instytucją odpowiedzialną za działalność normalizacyjną jest Polski Komitet Normalizacyjny – państwowa jednostka organizacyjna o charakterze kolegialnym, w którego skład wchodzą przedstawiciele jednostek administracyjnych, organizacji naukowych, technicznych, gospodarczych i społecznych (również konsumenckich) oraz przedstawiciele Normalizacyjnych Komisji Problemowych.
Aktualnie w Polsce działają 271 Komitety Techniczne (KT), odpowiadające swoim zakresem działania Komitetom Technicznym CEN. W skład tych Komitetów, opracowujących Polskie Normy, wchodzą specjaliści z zakresu nauki i techniki oraz reprezentanci użytkowników i konsumentów.
W zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy działa w Polsce działa 55 Komitetów Technicznych. Rolę wiodącą pełni Centralny Instytut Ochrony Pracy, w którym działa 5 Komitetów Technicznych: KT nr 21, KT nr 157, KT nr 158, KT nr 159 i KT nr 276.
Pomimo, że normy przedstawiają w krajach UE najwyższej rangi uznane reguły techniczne, to stosowanie ich jest w zasadzie dobrowolne. Nie oznacza to jednak, że można je bezkarnie lekceważyć, omijać i postępować wbrew ich postanowieniom.W razie wątpliwości co do jakości produktu lub usługi kwestie sporne rozstrzyga się przyjmując za podstawę przede wszystkim wymagania norm.
Polskie Normy stają się również obligatoryjne w przypadku przywołania ich w innych obowiązujących aktach prawnych. Dzięki nowej ustawie o normalizacji, krajowy system normalizacji stał się w pełni kompatybilny z zasadami obowiązującymi w normalizacji europejskiej.
Na uwagę zasługuje wzrost znaczenia uczestników rynku jako udziałowców procesu normalizacji. Niezbędne są jednak dalsze działania mające na celu zwiększenie świadomości społeczeństwa, co do ważności norm dla jego pomyślnego rozwoju.
PN – Polska Norma.
PrPN – projekt Polskiej Normy.
ETSI EN – norma europejska opracowana przez ETSI.
ETS – norma europejska opracowana przez ETSI przed 1996 r.
EU (EURONORM) – norma europejska opracowana przez Europejską Wspólnotę Węgla i Stali.
ENV – prenorma europejska.
HD – dokument harmonizacyjny CEN lub CENELEC.
IEC – norma międzynarodowa opracowana przez Międzynarodową Organizację Elektrotechniczną (IEC).
ISO – norma międzynarodowa opracowana przez Międzynarodową Organizację Normalizacyjną (ISO).
ISO/IEC – norma opracowana wspólnie przez ISO i IEC.
ISO/TR – raport techniczny ISO.
UN/ECE – dokument Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ.
NP – dyrektywa nowego podejścia.
Skojarzenie symbolu Polskiej Normy (PN) lub projektu Polskiej Normy (PrPN) z numerem normy lub dokumentu europejskiego albo międzynarodowego (np. PN-EN; PrPN-ISO) oznacza, ze Polska Norma (lub jej projekt) jest identyczna z normą lub dokumentem wprowadzanym.
EQV – norma ujednolicona; oznacza całkowitą zgodność treści merytorycznej z wprowadzoną normą i niepełną zgodność w sposobie prezentacji.
NEQ – norma nierówno ważna; brak zgodności merytorycznej i zgodności w sposobie prezentacji.
IDT – norma identyczna; oznacza całkowita zgodność treści merytorycznej i całkowita zgodność w sposobie prezentacji z wprowadzoną normą.
MOD – norma modyfikowana; oznacza brak całkowitej zgodności treści merytorycznej i/lub sposobu prezentacji z wprowadzoną normą.
/A – zmiana do Polskiej Normy odzwierciedlająca w stopniu identycznym zmiany do normy europejskiej lub międzynarodowej, opublikowana oddzielnie.
/Ak – arkusz krajowy do PN-EN, PN-ISO (IEC).
/Ad – dodatek do normy publikowany oddzielnie.
/Ap – poprawka krajowa do PN publikowana oddzielnie.
/AC – poprawka do Polskiej Normy odzwierciedlająca w stopniu identycznym zmiany do normy europejskiej lub międzynarodowej, publikowana oddzielnie.
/Az – zmiana krajowa do PN publikowana oddzielnie.
+AC – norma z włączoną do treści poprawką.
+A2 – norma z włączoną do treści zmianą nr 2.
+A# – norma z włączonymi do treści kilkoma zmianami.
UWAGA: Od dnia 1 stycznia 2008 r. zostało zmienione podawanie informacji o normach EN uznanych za PN. Zostało usunięte oznaczenie (U) dodawane po całym numerze PN, a w celu identyfikacji normy opublikowanej w języku oryginału po tytule normy wprowadza się oznaczenie (oryg.).
I. Zapis podstawowy
1. Polska Norma powinna mieć oznaczenie w postaci:
• numeru;
• numeru referencyjnego.
2. Numer Polskiej Normy składa się z:
• symbolu PN;
• łącznika;
• bloku identyfikacyjnego.
3. Blok identyfikacyjny powinien zawierać:
• literowy symbol dziedziny normalizacji;
• łącznik;
• pięciocyfrowy blok wskazujący klasę tematyki normalizacyjnej (pierwsze dwie cyfry) oraz jej dalszy podział (następne trzy cyfry).
4. W przypadku PN wieloczęściowej, blok identyfikacyjny powinien zawierać dodatkowo:
• łącznik;
• numer części, poczynając od 1.
5. Literowe symbole dziedziny normalizacji w numerze PN:
A – Aprowizacja, gospodarka żywnościowa
B – Budownictwo, materiały budowlane
C – Chemia, przemysł chemiczny
D – Drewno, przemysł drzewny
E – Elektrotechnika, energetyka
F – Finanse, handel, administracja (zarządzanie i organizacja pracy)
G – Górnictwo
H – Hutnictwo
I – Informatyka
J – Technika jądrowa
K – Kolejnictwo
L – Lotnictwo, przemysł lotniczy
M – Mechanika, przemysł maszynowy
N – Nauka, oświata, kultura, dokumentacja, poligrafia
O – Opakowania, obuwie
P – Papiernictwo, włókiennictwo, poligrafia, garbarstwo
R – Rolnictwo, leśnictwo
S – Samochody, przemysł samochodowy
T – Telekomunikacja, elektronika, usługi pocztowe
V – Obronność, wojskowość, bezpieczeństwo powszechne
W – Komunikacja wodna, żegluga, przemysł stoczniowy
Z – Ochrona zdrowia i środowiska
6. Pięciocyfrowy blok wskazujący klasę tematyki normalizacyjnej:
– klasę tematyki normalizacyjnej (pierwsze dwie cyfry), oraz
– jej dalszy podział (następne trzy cyfry).
7. Wyróżnia się następujące grupy klas tematyki normalizacyjnej:
• ogólna (0-10);
• materiałowa (11-32);
• energetyki (33-40);
• transportu i bezpieczeństwa (41-53);
• środków produkcji (54-71);
• rezerwowa (72);
• wyrobów (73-99)
8. Numer referencyjny Polskiej Normy składa się z:
• numeru PN;
• dwukropka;
• czterech cyfr roku publikacji normy.
PRZYKŁAD numeracji normy PN-M-85005-1:1970 (numeracja normy przypadkowa)
PN – M – 85005 – 1 : 1970
symbol PN łącznik literowy symbol łącznik pięciocyfrowy blok łącznik numer dwie ostatnie części
dziedziny wskazujący klasę części numeru referencyjnego
normalizacji tematyki normalizacyjnej normy
II. Zapis z elementem dodatkowym
1. Numer elementu dodatkowego PN składa się z:
• numeru referencyjnego PN;
• ukośnika;
• oznaczenia elementu dodatkowego.
2. Numer referencyjny elementu dodatkowego PN składa się z:
• numeru elementu dodatkowego;
• dwukropka;
• czterech cyfr roku opublikowania elementu dodatkowego PN.
3. Oznaczenie elementu dodatkowego PN składa się z:
• symbolu literowego;
• liczby porządkowej.
4. Element dodatkowy PN powinien być oznaczony symbolem:
• A – w przypadku Zmiany do Polskiej Normy, będącej odzwierciedleniem zmiany (Amendment) do Normy Europejskiej lub Międzynarodowej wprowadzonej do PN w stopniu identycznym;
• Az – w przypadku Zmiany do Polskiej Normy, której treść jest własnym opracowaniem krajowym lub obejmuje treść Zmiany do Normy Międzynarodowej wprowadzonej do PN z modyfikacjami;
• AC – w przypadku Poprawki do Polskiej Normy, będącej odzwierciedleniem poprawki (Corrigendum) do Normy Europejskiej lub Międzynarodowej wprowadzonej do PN w stopniu identycznym;
• Ap – w przypadku Poprawki do Polskiej Normy, której treść jest własnym opracowaniem krajowym (dotyczy zarówno PN własnej, jak i PN, do której wprowadzono w stopniu identycznym Normę Europejską/Międzynarodową) lub obejmuje treść Poprawki do Normy Międzynarodowej wprowadzonej do PN z modyfikacjami;
• IS – w przypadku Arkusza Interpretacyjnego do Polskiej Normy będącego odzwierciedleniem Arkusza Interpretacyjnego do Normy Europejskiej (Interpretation Sheet).
Przykłady zapisu numeru i numeru referencyjnego PN oraz oznaczenia identyfikującego normę wprowadzoną do PN
Lp. PN /
element dodatkowy PN Numer PN /
elementu dodatkowego PN 1) Numer referencyjny PN /
elementu dodatkowego PN
1)
1 PN własna PN-E-30300 PN-E-30300:2000
2 PN własna wieloczęściowa PN-A-04044-1 PN-A-04044-1:2000
3 Zmiana do PN własnej PN-E-30300:2000/Az1 PN-E-30300:2000/Az1:2001
4 Poprawka do PN własnej PN-E-30300:2000/Ap1 PN-E-30300:2000/Ap1:2000
5 PN identyczna z normą innego kraju PN-I-21007 PN-I-21007:2002
6 PN identyczna z Normą
Europejską PN-EN 1000
PN-EN 8100+A4
PN-HD 5 S3 PN-EN 1000:2000
PN-EN 8100+A4:2008
PN-HD 5 S3:2000
7 PN identyczna z Normą Europejską, która jest identyczna z Normą Międzynarodową PN-EN ISO 290 PN-EN ISO 290:2000
8 PN identyczna z Normą Europejską, do której wprowadzono Normę Międzynarodową z modyfikacjami PN-EN 24555 PN-EN 24555:2000
9 PN identyczna z Normą Europejską oraz z Poprawką i Zmianą do Normy Europejskiej PN-EN 1000 PN-EN 1000:2000
10 Zmiana do PN identycznej z Normą Europejską PN-EN 1000:2000/A1 PN-EN 1000:2000/A1:2002
11 Poprawka do PN identycznej z Normą Europejską PN-EN 1000:2000/AC1
PN-EN 1000:2000/Ap1 PN-EN 1000:2000/AC1:2001
PN-EN 1000:2000/Ap1:2000
12 PN identyczna z Normą Międzynarodową PN-ISO 1125-1 PN-ISO 1125-1:2000
13 PN identyczna z Normą Międzynarodową oraz z Poprawką i Zmianą do Normy Międzynarodowej PN-ISO 1125-1 PN-ISO 1125-1:2000
14 Zmiana do PN identycznej z Normą Międzynarodową PN-ISO 1125-1:2000/A1 PN-ISO 1125-1:2000/A1:2001
15 Poprawka do PN identycznej z Normą Międzynarodową PN-ISO 1125-1:2000/AC1
PN-ISO 1125-1:2000/Ap1 PN-ISO 1125-1:2000/AC1:2001
PN-ISO 1125-1:2000/Ap1:2000
16 PN wprowadzająca Normę Międzynarodową z modyfikacjami PN-Z-86500 PN-Z-86500:2000
17 Zmiana do PN, do której wprowadzono Normę Międzynarodową z modyfikacjami PN-Z-86500:2000/Az1
PN-Z-86500:2000/Az2 PN-Z-86500:2000/Az1:2002
PN-Z-86500:2000/Az2:2003
18 Poprawka do PN wprowadzającej Normę Międzynarodową z modyfikacjami PN-Z-86500:2000/Ap1
PN-Z-86500:2000/Ap2 PN-Z-86500:2000/Ap1:2000
PN-Z-86500:2000/Ap2:2001
1) Numeracja norm w przykładach jest przypadkowa
Norma jest dokumentem normatywnym, ustala zasady, wytyczne lub charakterystyki dotyczące różnej działalności i jej wyników. Jest zatwierdzana na zasadzie konsensusu. Przeznaczona do powszechnego i wielokrotnego stosowania, zaakceptowana przez wszystkie zainteresowane strony jako korzyść dla wszystkich. Wprowadza kodeks dobrej praktyki i zasady racjonalnego postępowania przy aktualnym poziomie techniki.
Polskie normy (PN) są normami do dobrowolnego stosowania w całej Polsce i są ustanawiane przez krajową jednostkę normalizacyjną- Polski Komitet Normalizacyjny (PKN). Dotyczą one klasyfikacji, terminologii, oznaczeń oraz parametrów i cech jakościowych wyrobów powszechnie stosowanych.
Normy o szczególnym znaczeniu w gospodarce narodowej są obowiązujące.
Polskie Normy są powszechnie dostępne, ale nie bezpłatne, zaś ich dystrybucję kontroluje PKN.
Teksty polskich norm są chronione prawem autorskim a prawa majątkowe należą do PKN.
Na terenie kraju istnieje kilkanaście Punktów Informacji Normalizacyjnej. Punkty te działają głównie przy bibliotekach uniwersyteckich i instytucjach naukowych. Udostępniają teksty norm odpłatnie wg cennika, przy czym bez opłaty jest możliwość zapoznania się z normą w czytelni. Teksty norm są również dostępne odpłatnie na kilku serwisach www, a przede wszystkim na oficjalnej stronie PKN (www.pkn.pl ).
Numer każdej Polskiej Normy zaczyna się od oznaczenia „PN”. W normach ustanowionych do roku 1993 włącznie po oznaczeniu tym podaje się łącznik, dwie końcowe cyfry roku ustanowienia, następnie ukośnik, literę oznaczającą dziedzinę normalizacji (np. „C” – chemia), kolejny łącznik i na koniec 5 cyfr. Jeżeli norma była
podzielona na części (arkusze wg ówczesnej terminologii) to po końcowych cyfrach następowała jeszcze kropka i dwucyfrowy numer części np: PN-H-93020.02:1981 Kęsiska i kęsy stalowe walcowane na gorąco — Kęsiska płaskie – Wymiary. Obecnie ta norma jest zapisywana jednolicie wg zapisu unijnego jako PN-H-93020-02:1981
Od roku 1994 sposób numeracji zależy od tego, czy dana norma wprowadza normę europejską lub międzynaro-dową, czy też jest tzw. normą własną. W numerach norm własnych ustanowionych po 1 stycznia 1994, rok ustanowienia jest podawany w formacie czterocyfrowym na końcu numeru, po dwukropku, np.: PN-ISO 9719:2002 Warzywa korzeniowe. Wytyczne przechowywania
Od roku 1994 Numer części jest podawany bez poprzedzającego zera i po myślniku np.: PN-A-74134-3 Wyroby i półprodukty ciastkarskie. Badania mikrobiologiczne. Zakres i metody badań.
Osobno publikowane zmiany i poprawki do Polskich Norm są oznaczane odpowiednio symbolami „Az” i „Ap” oraz numerem, a następnie rokiem ustanowienia zmiany lub zatwierdzenia poprawki,
np.: PN-A-86033:1991/Az 2:1998 Mleko – Wykrywanie antybiotyków i innych substancji hamujących;
oraz
PN-EN ISO 4833:2004/Ap 1:2005 Mikrobiologia żywności i pasz. Horyzontalna metoda oznaczania drobnoustrojów. Metoda płytkowa w temp.30 0 C
Oznaczenia norm – podstawowe informacje:
PN-N – Polska Norma o zasięgu krajowym; litera N oznacza następującą dziedzinę normalizacji: nauka, oświata, kultura, dokumentacja, poligrafia.
PN-ISO – Polska Norma wprowadzająca (metoda tłumaczenia) normę
międzynarodową.
PN-EN – Polska Norma wprowadzająca (metodą tłumaczenia) normę europejską.
PN-EN (oryg.) – Polska Norma wprowadzająca (metodą uznania) normę europejską; norma nie jest tłumaczona na język polski; dostępna w języku: angielskim, niemieckim i francuskim.
PN-EN ISO – Polska Norma wprowadzająca normę międzynarodową, uznaną przez CEN za normę europejską lub opracowaną jednocześnie przez ISO i CEN.
ICS-Międzynarodowa Klasyfikacja Norm (International Classification for Standards-ICS).
Jest ona podstawą do szeregowania dziedzinowego norm w katalogach norm międzynarodowych, regionalnych i krajowych oraz innych dokumentów normatywnych, a także podstawą systemu prenumeraty norm międzynaro-dowych, regionalnych i krajowych. Może być również stosowana do klasyfikacji norm i dokumentów normatywnych w bazach danych, bibliotekach itp.
Przykład z katalogu tematycznego ICS:
13 Środowisko. Ochrona zdrowia. Bezpieczeństwo
27 Energetyka
65 Rolnictwo
67 Przemysł spożywczy
Europejskie i międzynarodowe organizacje normalizacyjne:
1. CEN (www.cen.eu) Europejski Komitet Normalizacyjny
2. CENELEC (www.cenelec.eu/Cenelec/Homepage.htm) Europejski Komitet Normalizacyjny Elektrotechniki
3. ETSI (www.etsi.org) Europejski Instytut Norm Telekomunikacyjnych
4. IEC (www.iec.ch) Międzynarodowa Komisja Elektrotechniczna
5. ISO (www.iso.org) Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna
6. WSSN (www.wssn.net) Światowa Sieć Usług Normalizacyjnych
Bibliografia:
W tekście wykorzystano informacje zawarte na stronach:
1. www.pkn.pl
2. www.normalia.pl
3. www.integram.pl
4. www.normalizacja.pl/wiadomosci09.html
Informujemy, że oznaczenie ” (oryg.) ” po tytule normy identyfikuje normy wprowadzone do zbioru Polskich Norm tak zwaną metodą uznania (bez tłumaczenia na język polski), dostępne w języku angielskim, niemieckim lub francuskim.
Oznaczenie ” (oryg.) ” zastąpiło stosowane wcześniej oznaczenie ” (U) ” dodawane po numerze PN.
Pomoc przy wyborze i w poszukiwaniu Polskich Norm można uzyskać korzystając z wyszukiwarki Katalogu PN.
Informacje podstawowe o PN
Polska Norma — jest normą o zasięgu krajowym, przyjętą w drodze konsensu i zatwierdzoną przez krajową jednostkę normalizacyjną (Polski Komitet Normalizacyjny), powszechnie dostępną, oznaczoną – na zasadzie wyłączności – symbolem PN.
Do 31 grudnia 1993 roku stosowanie PN było obowiązkowe i pełniły one rolę przepisów. Nieprzestrzeganie postanowień PN było naruszeniem prawa.
Od 1 stycznia 1994 roku stosowanie PN jest dobrowolne, przy czym do 31 grudnia 2002 istniała możliwość, przez właściwych ministrów i w pewnych przypadkach nakładania obowiązku stosowania PN.
Od 1 stycznia 2003 stosowanie PN jest już całkowicie dobrowolne.
Polskie Normy są opracowywane przez Komitety Techniczne – ciała złożone przez ekspertów delegowanych przez instytucje zainteresowane normalizacją. PKN nie jest odpowiedzialny za treść norm i nie jest urzędem tworzącym przepisy techniczne, nadzoruje jedynie zgodność procesów opracowywania norm z przepisami wewnętrznymi PKN. Zatwierdzenie projektu przez PKN jest formalnym stwierdzeniem tej zgodności i nadaniem projektowi statusu normy krajowej.
Od chwili podpisania układu akcesyjnego z UE Polski Komitet Normalizacyjny zajmuje się przede wszystkim wprowadzaniem do PN Norm Europejskich, które są ważnym elementem harmonizującym jednolity rynek europejski. Harmonizacja polskiego systemu norm technicznych była w procesie akcesyjnym jednym z najważniejszych warunków do spełnienia.
W każdym kraju członkowskim UE i EFTA (Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu) teksty norm krajowych wprowadzających Normy Europejskie są takie same (Polska Norma wprowadzająca Normę Europejską ma oznaczenie PN-EN, niemiecka DIN-EN itd.). Obywatel np. Estonii posługujący się swoją normą krajową ma pewność, że wypełniając jej postanowienia spełnia jednocześnie postanowienia norm pozostałych krajów UE i EFTA. Ma to ogromne znaczenie przy swobodnym przepływie towarów na rynku europejskim.
Szczególną rolę w normalizacji europejskiej pełnią Europejskie Normy zharmonizowane. W Polsce pokutuje całkowicie błędne przekonanie o tym, że ich stosowanie na terenie UE jest obowiązkowe. Europejskie normy zharmonizowane wspomagają legislację w ramach tzw. Nowego Podejścia, ale ich stosowanie jest całkowicie dobrowolne.
Od chwili włączenia się w struktury Europejskich Organizacji Normalizacyjnych (nastąpiło to 1 stycznia 2004, a więc na 5 miesięcy przed akcesją Polski do UE), PKN uczestniczy w procesach tworzenia Norm Europejskich na równych prawach z innymi członkami UE i EFTA.
Niezależnie od współpracy z Europejskimi Organizacjami Normalizacyjnymi PKN współpracuje z Międzynaro-dowymi Organizacjami Normalizacyjnymi ISO – członek założyciel i IEC (Międzynarodowa Komisja Elektrotechniczna) – od 1923 roku.
Numeracja PN
Polski Komitet Normalizacyjny informuje, że z dniem 30 września 2006 r. zostały usunięte z numerów Polskich Norm symbole elementów dodatkowych (zmian – A, A1, A2 itd. oraz poprawek – AC) informujące o wprowadzeniu tych zmian i poprawek do treści Polskich Norm np.:
Numer referencyjny PN według poprzednich zasad numeracji
Numer referencyjny PN według nowych zasad numeracji
PN-EN 10208-2+AC:1999
PN-EN 10208-2:1999
PN-IEC 598-2-1+A1:1994/Ap1:2000
PN-IEC 598-2-1:1994/Ap1:2000
PN-IEC 598-2-4+A1+A2+A3:1994
PN-IEC 598-2-4:1994
Nowe zapisy numerów Polskich Norm są podawane w katalogach i wykazach typu katalogowego oraz w treści PN wydanych po 30 września 2006 r. (normy powołane), mimo że w powszechnym obiegu znajdują się Polskie Normy o numerach według poprzednich zasad numeracji.
Ujednolicenie zapisu numerów Polskich Norm
Dnia 1-10-2007 roku, w bazach Zintegrowanego Systemu Informatycznego NORMA, nastąpiło ujednolicenie zapisu numeru norm własnych opublikowanych do 1993 roku włącznie oraz zmian i poprawek do nich:
Numer na wydrukowanym dokumencie
Numer ujednolicony w ZSI NORMA
PN-88/B-10085
PN-B-10085:1988
PN-88/B-10085 Zmiana 2
PN-B-10085:1988/Az2:1997
PN-88/B-10085/Az3:2001
PN-B-10085:1988/Az3:2001
PN-93/N-01256.03
PN-N-01256-03:1993
PN-N-01256-3/A1:1997
PN-N-01256-03:1993/Az1:1997
PN-93/N-01256.03/Az2:2001
PN-N-01256-03:1993/Az2:2001
PN-90/T-86160.01
PN-T-86160-01:1990
PN-T-86160-1/A1:1996
PN-T-86160-01:1990/Az1:1996
PN-90/T-86160.01/Ap1:2000
PN-T-86160-01:1990/Ap1:2000
PN-T-86160-1/A1:1996/Ap1:2000
PN-T-86160-01:1990/Az1:1996/Ap1:2000
Ponadto informujemy, że ujednolicony numer PN stosuje się we wszystkich produktach tworzonych na podstawie bazy ZSI NORMA, a więc w katalogach, sklepie, miesięczniku „Wiadomości PKN. Normalizacja”, Biuletynie Informacji Publicznej PKN, bazie PERINORM.
Zmianie nie ulegają numery norm na egzemplarzach już wydrukowanych.
2. PN-EN ISO 5456-2:2002 Rysunek techniczny — Metody rzutowania
— Część 2: Przedstawianie prostokątne
3. PN-EN ISO 5456-3:2002 Rysunek techniczny — Metody rzutowania
— Część 3: Przedstawianie aksonometryczne
4. PN-EN ISO 5456-4:2006 Rysunek techniczny — Metody rzutowania
— Część 4: Rzutowanie środkowe
5. PN-EN ISO 5455:1998 Rysunek techniczny — Podziałki
6. PN-ISO 128-1:2006 Rysunek techniczny — Zasady ogólne przedstawiania — Część 1: Wprowadzenie i indeks
7. PN-EN ISO 128-20:2002 Rysunek techniczny — Zasady ogólne przedstawiania — Część 20: Wymagania podstawowe dotyczące linii
8. PN-EN ISO 128-21:2006 Rysunek techniczny — Zasady ogólne przedstawiania — Część 21: Linie w systemach CAD
9. PN-ISO 128-22:2003 Rysunek techniczny — Zasady ogólne przedstawiania — Część 22: Wymagania podstawowe i zastosowanie linii wskazujących i linii odniesienia
10. PN-ISO 128-23:2002 Rysunek techniczny — Ogólne zasady przedstawiania — Część 23: Linie na rysunkach budowlanych
11. PN-ISO 128-30:2006 Rysunek techniczny — Zasady ogólne przedstawiania — Część 30: Wymagania podstawowe dotyczące rzutów
12. PN-ISO 128-40:2006 Rysunek techniczny — Zasady ogólne przedstawiania — Część 40:Wymagania podstawowe dotyczące przekrojów i kładów
13. PN-EN ISO 5457:2002 Rysunek techniczny ~ Forma graficzna arkusza
14. PN-EN ISO 5457:2002 Rysunek techniczny — Formaty arkuszy
15. PN-N-01603:1986 Rysunek techniczny — Składanie rysunków
16. PN-EN ISO 7200:2005 Rysunek techniczny — Tabliczki tytułowe
17. PN-EN ISO 10209-2:2001 Rysunek techniczny — Wykonywanie rysunków — Terminologia
18. PN-EN ISO 3098-0:2002 Rysunek techniczny – Pismo
19. PN-EN ISO 128-20:2002 Rysunek techniczny — Linie rysunkowe
20. PN-ISO 129:1996, PN-ISO 129/Ak:1996 Rysunek techniczny — Wymiarowanie — Zasady ogólne
21. PN-N-01607:1988 Rysunek techniczny — Oznaczenia graficzne materiałów
22. PN-EN ISO 7519:1999 Rysunek techniczny — Rysunki budowlane — Ogólne zasady przedstawiania na rysunkach zestawieniowych
23. PN-ISO 129:1996 Rysunek techniczny — Wymiarowanie — Zasady ogólne — Definicje – Metody wykonania i oznaczenia specjalne
24. PN-EN ISO 5261:2002 Rysunek techniczny dla konstrukcji metalowych
40. PN-EN 22553:1997 Rysunek techniczny — Połączenia spawane, zgrzewane i lutowane — Umowne przedstawianie na rysunkach
41. PN-EN ISO 5261:2002 Rysunek techniczny — Przedstawianie uproszczone prętów i kształtowników
42. PN-EN ISO 15785:2006 Rysunek techniczny — Przedstawianie uproszczone i oznaczenia połączeń klejonych, zawijanych i tłoczonych
43. PN-EN ISO 5261:2002 Rysunek techniczny — Oznaczenia prętów, rur, bednarki, taśmy i kształtowników
Opracowała: dr inż. Aleksandra Repelewicz
2) ICS jest hierarchiczną klasyfikacją trzypoziomową.
3) Poziom 1 składa się z 40 dziedzin działalności normalizacyjnej (opisanych wyróżnikiem od 01 do 99), takich jak np.: przemysł maszynowy (25), lotnictwo i kosmonautyka (49), rolnictwo (65) i hutnictwo (77). Każda dziedzina jest więc oznaczona wyróżnikiem dwucyfrowym (na początku oznaczenia ICS), np.:
01 Zagadnienia ogólne. Terminologia. Normalizacja. Dokumentacja
W polskiej klasyfikacji (normy własne) mamy 22 dziedziny normalizacji, oznaczone dużymi literami alfabetu, np.: H – Hutnictwo, M – Mechanika, przemysł maszynowy, N – Nauka, oświata, kultura, dokumentacja, poligrafia.
4) Dziedziny są podzielone na 392 grupy (poziom 2). Oznaczenie grupy składa się z wyróżnika dziedziny i trzycyfrowego wyróżnika grupy, oddzielonych kropką, np.:
01.100 Rysunek techniczny
5) 144 z 392 grup jest podzielone na 909 podgrup (poziom 3). Oznaczenie podgrupy składa się z oznaczenia grupy i dwucyfrowego numeru, oddzielonych kropką:
01.100.20 Rysunek techniczny maszynowy
6) Wszystkie grupy podzielone na podgrupy zawierają, z kilkoma wyjątkami, podgrupę która obejmuje pełną tematykę danej grupy. Podgrupy dotyczące zagadnień ogólnych mają wyróżniki kończące się na „.01”. Na przykład grupa 01.100 Rysunek techniczny – zawiera jako pierwszą podgrupę 01.100.01 Rysunek techniczny. Zagadnienia ogólne
7) Większość grup podzielonych na podgrupy ma podgrupę o oznaczeniu kończącym się na „.99”. Takie podgrupy zawierają normy, które nie mieszczą się tematycznie ani w podgrupie zagadnień ogólnych, ani w podgrupach zagadnień szczegółowych. Na przykład 01.100.99 Inne normy dotyczące rysunku technicznego.
8) Przykład klasyfikacji ICS dla rysunku technicznego
01 ZAGADNIENIA OGÓLNE. TERMINOLOGIA. NORMALIZACJA. DOKUMENTACJA
01.100 Rysunek techniczny
01.100.01 Rysunek techniczny. Zagadnienia ogólne
01.100.20 Rysunek techniczny maszynowy
01.100.25 Rysunek techniczny elektryczny i elektroniczny *w tym tablice, wykresy i schematy elektryczne
01.100.27 Rysunek techniczny telekomunikacyjny i techniki informatycznej
01.100.30 Rysunek techniczny budowlany *w tym rysunek techniczny dotyczący inżynierii lądowej i wodnej
01.100.40 Sprzęt kreślarski
01.100.99 Inne normy dotyczące rysunku technicznego
* Symbole graficzne stosowane w rysunku technicznym, patrz 01.080.30
* Projektowanie wspomagane komputerowo, patrz 35.240.10
9) Lista dziedzin:
01 ZAGADNIENIA OGÓLNE. TERMINOLOGIA. NORMALIZACJA. DOKUMENTACJA
03 USŁUGI. ORGANIZACJA, ZARZĄDZANIE I JAKOŚĆ. ADMINISTRACJA. TRANSPORT. SOCJOLOGIA
07 MATEMATYKA. NAUKI PRZYRODNICZE
11 TECHNIKA MEDYCZNA
13 ŚRODOWISKO. OCHRONA ZDROWIA. BEZPIECZEŃASTWO
17 METROLOGIA I POMIARY. ZJAWISKA FIZYCZNE
19 BADANIA
21 ZESPOŁY MECHANICZNE I CZĘŚCI OGÓLNEGO ZASTOSOWANIA
23 PNEUMATYKA I HYDRAULIKA OGÓLNEGO ZASTOSOWANIA
25 PRZEMYSŁ MASZYNOWY
27 ENERGETYKA
29 ELEKTROTECHNIKA
31 ELEKTRONIKA
33 TELEKOMUNIKACJA. TECHNIKA AUDIO I WIDEO
35 TECHNIKA INFORMATYCZNA. WYPOSARZENIE BIUROWE
37 TECHNIKA OBRAZU
39 MECHANIKA PRECYZYJNA. JUBILERSTWO
43 POJAZDY DROGOWE
45 KOLEJNICTWO
47 BUDOWA STATKÓW. KONSTRUKCJE MORSKIE
49 LOTNICTWO I KOSMONAUTYKA
53 URZĄDZENIA TRANSPORTU BLISKIEGO
55 PAKOWANIE, PRZCHOWYWANIE I TRANSPORT
59 TECHNOLOGIA TEKSTYLNA I SKÓRZANA
61 PRZEMYSŁ ODZIEŻOWY
65 ROLNICTWO
67 PRZEMYSŁ SPOŻYWCZY
71 PRZEMYSŁ CHEMICZNY
73 GÓRNICTWO I KOPALINY
75 TECHNOLOGIA PRZETWÓRSTWA ROPY NAFTOWEJ I TECHNOLOGIE ZWIĄZANE
77 HUTNICTWO
79 TECHNOLOGIA DREWNA
81 PRZEMYSŁ SZKLARSKI I CERAMICZNY
83 PRZEMYSŁ GUMOWY I TWORZYW SZTUCZNYCH
85 PRZEMYSŁ PAPIERNICZY
87 PRZEMYSŁ FARB I BARWNIKÓW
91 BUDOWNICTWO I MATERIAŁY BUDOWLANE
95 WOSKOWOŚĆ. OBRONNOŚĆ
97 SPRZĘT DO URZYTKU DOMOWEGO I HANDLOWEGO. ROZRYWKA. SPORT
99 BEZ NAZWY
Plik zawiera wszystkie aktualne normy posiadane przez Koło, podzielone tematycznie na:
Prace organizacyjne w celu założenia szkolnego koła normalizacyjnego rozpoczęto w grudniu 1991 r. Między innymi przeprowadzono nabór uczniów z Technikum Mechanicznego – chętnych do pracy w kole.
Szkolne koło normalizacyjne w składzie 14 uczniów, rozpoczęło działalność w kwietniu 1992 r. Wcześniej tj. w styczniu 1992 r. rozpoczęto szkolenie normalizacyjne uczniów – przyszłych członków koła.
Pierwszym kierownikiem SKN została uczennica Jolanta Białek (późniejsza absolwentka AGH Kraków)
Pracę rozpoczęto od aktualizacji i posegregowania w komplet wzorcowy oraz roboczy kilkudziesięciu norm PN z gałęzi gospodarki narodowej D, H, M, N, otrzymanych od zakładów przemysłowych Bielska-Białej.
Nawiązana w 1992 r. współpraca z Polskim Komitetem Normalizacji, Miar i Jakości (PKNMiJ) zaowocowała otrzymaniem od Komitetu, nieodpłatnie, niezbędnych norm PN (odpowiednich do programu nauczania w naszym Technikum ) oraz Katalogu norm PN.
Nawiązano współpracę z Ośrodkiem Badawczo-Rozwojowym „BEFAMATEX” w Bielsku-Białej, od którego między innymi otrzymano wzory kart ewidencyjnych norm, miesięczniki „NORMALIZACJA”, oraz interesujące nas normy PN. Wymienione dokumenty oraz inną pomoc otrzymaliśmy nieodpłatnie.
W latach 1993 do 1995 – dla chętnych uczniów – przeprowadzono 2 kursy zawodowe w zakresie podstaw normalizacji (nieodpłatnie). Kursy, zakończone egzaminem, ukończyło łącznie 34 uczniów.
Kursy były prowadzone profesjonalnie – z opracowaniem projektów norm włącznie. Wzory zaświadczeń o ukończeniu kursu oraz programy szkoleń przesyłaliśmy do PKNMiJ (obecnie PKN). Z późniejszych informacji wiemy, że absolwenci wykorzystali te zaświadczenia i znaleźli szybko pracę w działach technicznych i w sekcjach normalizacyjnych przemysłowych zakładów pracy.
W roku 1996 r. przeprowadziliśmy w Szkole (wśród młodzieży technikum) pierwszy turniej normalizacyjny. Odbyły się eliminacje klasowe, półfinał i finał. Do finału doszło 8 uczniów (głównie członkowie SKN). Za zajęcie I, II, i III miejsca Dyrekcja Szkoły ufundowała nagrody.
Od roku 1997 główny nacisk położyliśmy na zachęcanie uczniów do wykorzystywania norm PN na lekcjach z przedmiotów zawodowych (między innymi rysunku technicznego, części maszyn, technologii, ćwiczeń konstrukcyjnych, metrologii warsztatowej oraz budowy płatowców). W tym celu uczniowie Koła pełnili codzienne dyżury (na dużej przerwie międzylekcyjnej) i wypożyczali normy PN uczniom i nauczycielom.
W roku 1998 położyliśmy szczególny nacisk na opracowania normalizacyjne porównawcze, dotyczące postanowień w normach zastępujących i zastąpionych. Prace te gromadzimy i systematycznie eksponujemy w naszej gablocie normalizacyjnej, znajdującej się na I piętrze budynku szkolnego. Są to dla nas – członków SKN – podstawowe prace normalizacyjne. (szczególnie ciekawa praca dotyczyła porównania dotychczasowych i nowych zasad wymiarowania rysunkowego (wg normy PN ISO 129).
W roku 1999 r. członkowie SKN odbyli kolejną wycieczkę naukową do Polskiego Komitetu Normalizacyjnego – Filia OID w Katowicach. Pracownik Filii OID przeprowadził z młodzieżą pogadankę na temat organizacji pracy Filii. Należy też zaznaczyć, że przedstawiciele Filii OID w Katowicach (wraz z Dyrektorem Filii) wielokrotnie nas odwiedzali. Między innymi przeprowadzili w Szkole dla uczniów i nauczycieli wykład o normalizacji polskiej i europejskiej
W roku 2000 posiadaliśmy zbiór norm PN w ilości 170 pozycji (rozmieszczony w komplecie wzorcowym, bibliotecznym oraz w kompletach roboczych).
W kolejnych latach aż do chwili obecnej działalność koła rozwijała się. Wprowadzono do ewidencji zbiorów sprowadzone normy w zakresie metrologii i budowy płatowców, wykonano planszę dydaktyczną z tolerancjami wymiarowymi IT dla potrzeb Szkoły, uruchomiono własną kserokopiarkę i własny komputer w którym zamieszczono bazę norm PN z aktualnymi normami wykorzystywanymi w Szkole oraz wiele przedsięwzięć popularyzujących normalizację wśród środowiska uczniowskiego i kadry nauczycielskiej.
W roku 2009 zakupiono nowe normy PN, poszerzające dotychczasowy szkolny zbiór oraz przekazano je wraz z innymi normami do biblioteki szkolnej. Stworzono w ten sposób zestaw norm (niezbędne minimum) do wykorzystania w nauce przez uczniów i nauczycieli. Chętni mogą te normy w bibliotece przeglądnąć i dodatkowo wypożyczyć je w Szkolnym Kole Normalizacyjnym
W roku 2010 zorganizowano po raz pierwszy KONKURS WIEDZY O NORMACH. Zainteresowanie młodzieży Konkursem było duże (ponad 100 uczniów z technikum dziennego i dla pracujących zgłosiło się do konkursu). Nagrody dla zwycięzców (ufundowane przez Dyrektora Szkoły) też były atrakcyjne.
W latach następnych proponujemy zorganizowanie w Bielsku-Białej międzyszkolnego KONKURSU WIEDZY O NORMACH, ponieważ idea konkursu sprawdziła się (uczniowie wykazali duże zainteresowanie). Praca w SKN z pewnością przyczynia się do pogłębienia wiedzy o normach polskich (PN), europejskich (EN) i światowych (ISO) wśród młodego pokolenia przyszłych techników polskich.
Od założenia Koła aż do chwili obecnej opiekunem Koła jest mgr inż. Roman Budzyński – nauczyciel przedmiotów zawodowych technicznych.
Informacje pozostałe:
biblioteka szkolna – czytelnia II (jedna godzina w tygodniu)
Cel główny: TWORZENIE STANDARDÓW PRZYJAZNYCH PRZEMYSŁOWI I PRZEDSIĘBIORSTWOM ORAZ ICH WPŁYW NA POZYCJĘ KONKURENCYJNĄ FIRMY
Cele szczegółowe, które ukierunkowują krajową działalność normalizacyjną to:
– Racjonalizacja produkcji i usług poprzez stosowanie uznanych reguł technicznych lub rozwiązań organizacyjnych.
– Usuwanie barier technicznych w handlu i zapobieganie ich powstawaniu.
– Zapewnienie ochrony życia, zdrowia, środowiska i interesu konsumentów oraz bezpieczeństwa pracy.
– Poprawa funkcjonalności, kompatybilności i zamienności wyrobów, procesów
i usług oraz regulowania ich różnorodności.
– Zapewnienie jakości i niezawodności wyrobów, procesów i usług.
– Działania na rzecz uwzględnienia interesów krajowych w normalizacji europejskiej
i międzynarodowej.
– Ułatwianie porozumiewania się przez określanie terminów, definicji, oznaczeń i symboli do powszechnego stosowania.
Polski Komitet Normalizacyjny – krajowa jednostka normalizacyjna i jednocześnie państwowa budżetowa jednostka organizacyjna.
Powołana w 1924 roku, pierwszą normę wydała w roku 1925. W latach 1972–1991wraz z Głównym Urzędem Miar tworzył Polski Komitet Normalizacji, Miar i Jakości.
Podstawę działania PKN w obecnym zakresie regulują przepisy ustawy z 12 września 2002 r. o normalizacji (Dz. U. Nr 169 z 2002 r., poz. 1386). PKN prowadzi działalność podstawową w zakresie:
– określania stanu i kierunków rozwoju normalizacji – organizowania i nadzorowanie działań związanych z opracowywaniem i rozpowszechnianiem Polskich Norm i innych dokumentów normalizacyjnych,
– praca z normą w celu poznania jej struktury
– praca z normą w celu pogłębienia wiedzy programowej Szkoły
– praca z normą w celu wspomagania zdobywania wiedzy programowej Szkoły
– wdrożenie się do przyszłej pracy z normą PN w zakładzie pracy
– popularyzacja wiedzy normalizacyjnej wśród uczniów i nauczycieli
– wyrabianie odpowiedniej postawy u przyszłego technika i inżyniera (samodzielność, dokładność, obowiązkowość
– obsługa norm PN (sprowadzanie, aktualizowanie, kompletowanie, udostępnianie)
– popularyzowanie norm PN (w Internecie, w gablocie normalizacyjnej, w akcjach konkursowych)
Spotkanie z Dyrektorem Zespołu Normalizacyjnego PKN – inż. Henrykiem Kijonką
LOGO Szkolnego Koła Normalizacyjnego
przy Zespole Szkół Technicznych i Handlowych w Bielsku – Białej
Opracował :
mgr inż. Roman Budzyński
(opiekun SKN)
Bielsko-Biała, dn. 20.10.1999 r.
